Экстремизм мен терроризм бүгінгі күннің өзекті мәселелердің бірі.

Экстремизм қоғамның бірлігіне және мемлекеттің тұтастығына қауіп төндіреді.

Экстремизм радикалды көзқарастар мен оларды іске асырудың соңғы әдістеріне бейілдікті білдіреді. Экстремизм әрдайым зорлық-зомбылық немесе оны қолдану қатері, фанатизм, өз ұстанымдарын қорғауда қол жеткізу, ымыраға келмеу сияқты қасиеттерге тән. Өзінің қауіпті тәжірибесінде экстремизм жиі лаңкестікке ұшырайды.

Терроризм - экстремизмнің соңғы көрінісі. Терроризм зорлық-зомбылықтың аса қатыгез, қорқынышты нысандары мен әдістерінің көмегімен саяси мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған қызмет болып табылады. Ол саяси күрес тарихында діни тумен өтіп, кейде геноцид сипатына ие болды. Әсіресе, экстремизм соңғы онжылдықтарда өз мақсаттарына қол жеткізу құралы ретінде террорға бет бұра бастады.

Орталық Азияда әрекет ететін экстремистік топтардың басты мақсаты теократиялық мемлекет - халифат құру. Олар қолданыстағы зайырлы режимдерді мойындамайды және мемлекеттік құрылымның өзгеруін қолдайды.

Радикалды идеялардың таралуына халықтың бір бөлігінің ресми идеологияға көңілі толмауы, әлеуметтік-экономикалық қиындықтар, жұмыссыздықтың деңгейі жоғары болуы ықпал етеді, яғни жалғыз үміт беретін балама идеология болып қалады. Экстремизм мен терроризмнің таралуына қолайлы жағдай туады.

Жиі экстремизм идеологтары  өз ізбасарларының санасында жау бейнесін қалыптастырады. Бұл - мемлекет басшылары, басқа ұлт өкілдері және концессиялар болуы мүмкін. Фанатизм және радикалдық көзқарасты ұстанбайтындарға ерекше төзімсіздік байқалады. Сондықтан күресудің күштік әдістеріне баса назар аударылады, ал диалог проблемаларды шешу әдісі ретінде қабылданбайды.

Экстремизмге қалай қарсы тұруға болады? 

Экстремизммен қоғамда, мемлекет те күресуге тиіс. Күрес әдістері, әрине, әр түрлі. Экстремизм көріністеріне қарсы күрес көптеген шараларды қамтиды:

• ұлттық және діни өшпенділік пен араздықты насихаттауға тыйым салу;
• әлеуметтік және нәсілдік, этникалық және діни алауыздықты қоздыратын қоғамдық және діни бірлестіктерді құруға және олардың қызметіне тыйым салу;
• Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысының негіздерін күштеп өзгертуге және мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіретін, заңсыз қарулы құралымдар құратын, Қазақстан Республикасы аумағының тұтастығын бұзуға ұмтылатын ұйымдарды құруға және олардың қызметіне тыйым салу.

Күмәнді табынушылардың құрбандары қоғамның барлық топтарының өкілдері, оның ішінде ауқатты да жоғары білімді адамдар. Миссионерлер қармағына өмірлік проблемалар мен қиындықтарды бастан кешкендер тез ілінеді. Олар адамды пайдакүнемдік және тіпті қылмыстық мақсаттарға айла-шарпып, рухани тазаруға және мәңгілік өмірге әкелмейді.

Табынушылыққа кіргенде сіздің мүлігіңіз түрлі  "мұғалімдер", гуру қолына өтіуі мүмкін, ал сіз туған-туыстарыңыздан және достарыңыздан айырыласыз.

Көптеген мемлекеттердің заңдары рухани-адамгершілік құндылықтарды бұзатын, азаматтардың психикасына, денсаулығына, мүлкіне зиян келтіретін ұйымдардың қызметіне тыйым салады.

Діни лақап ат жамылған көшбасшылары өзінің пайдакүнемдік мақсатында жеке адам проблемасын пайдаланады. Өткеннің шыңдарынан құтылуға тырысқан тұлға жаңа қапқанға түседі. Әрине, көп нәрсе біздің әрқайсымызға байланысты. Барлық проблемалар мен аурулардан құтылудың  жеңіл жолын білетін адам, ең алдымен, алдайтынын түсіну қажет.

Нағыз дін барлық жамандықтан арылтуға уәде бермейді, ол тек адамға рухани бағдар береді, соның аясында ол өзі қиын шешім қабылдауы тиіс.

Құрметті медицина колледжінің студенттері!

• Сізге көшеде кезіккен және діни ұйымның жиналысына қатысуды ұсынатын тұлғалармен диалогқа түспеңіз.
• Кез келген діни ұйымның діндарларымен немесе уағыздаушыларымен бірінші кездесу кезінде өз діни наным-сенімдеріңізді қорғауға тырыспаңыз.
• Егер сіз діни ұйымның құрылымы туралы сұрақ қойсаңыз, оны агрессиясыз немесе жасырын иронийсіз жасаңыз.
• Егер Сізге парақшалар, брошюралар, діни бағыттағы журнал ұсынылса, алғыс айтыңыз да сыпайы бас тартыңыз.
• Діни жиналысқа барар алдында ол туралы көбірек білуге тырысыңыз, достарыңызбен, туыстарыңызбен, жақын адамдармен кеңесіңіз.
• Діни ұйымның жиналысына келген кезде, миссионер-уағыздаушылардың мақсаты - олардың ілімін қабылдауға сендіру екенін есте сақтаңыз. Сіздің мақсат – түсіну және деструктивті діни ұйымдар қармағына түспеу .
• Діни жиналыстарға жалғыз бармаңыз, туысыңызды, досыңызды шақырыңыз.
• Ешбір жағдайда діни іс-шараларды өткізу барысында сіздерді бөлуге мүмкіндік бермеңіз, бұл туралы уағыздаушыға ескертіңіз. Егер басшылар талап етсе, онда жиналысты бірден тастап кету керек.
• Рухани және дене саулығын сақтау үшін, дәстүрлі емес бағыттағы діни бірлестіктер қатарына кіріп, туған-туысқандары мен жақындарына ауртпашылық тигізу керек пе, соны ойлаңыз.
• Дәстүрлі емес бағыттағы діни ұйымдар, миссиялар, шіркеулер қатарына еніп өмірде мақсатқа жетуге, табыс пен тыныштық табуға тырыспаңыз.
• Таңдау жасау: сену немесе сенбеу - сізден, тек сіздің шешіміңіз. Сондықтан шешім қабылдамас бұрын - ойланыңыз, қажеті бар ма? Ойластырылған, пішіп-кесілген дұрыс шешім тек жан саулығын ғана емес, мүмкін өміріңізді де сақтауы мүмкін.

Мұны білгеніңіз жөн!

СТУДЕНТТЕРГЕ ЖАДНАМА

1.    Көшеде діни ұйымның жиналысына шақырған уағызшылармен әңгімелеспеңіз.
2.    Кез келген діни бірлестіктің сеніміндегі адаммен және уағызшыларымен өз діни көзқарасыңыз жайлы таласқа түспеңіз.
3.    Егер де Сіз діни ұйымның құрылымы туралы білгіңіз келіп, сұрақ қойсаңыз, мұны ешбір агрессиясыз және жасырын кекесінсіз істеңіз.
4.    Егер Сізге діни тақырыптағы парақша, кітапша немесе журнал ұсынса, рахмет айтып, сыпайы түрде бас тартыңыз.
5.    Діни жиналысқа барардан бұрын алдымен өз жолдастарыңызбен, туысқандарыңызбен, не болмаса жақын адамдарыңызбен кеңесіңіз.
6.    Егер де Сіз діни ұйымның жиналысына қатыссаңыз, миссионер-уағызшылардың негізгі мақсаты Сізді өз нанымына иландыру екенін ескеріңіз. Сіздің мақсатыңыз – іріткі діни ұйымның құрығына түспеу.   
7.    Діни жиналысқа жалғыз бармаңыз, өзіңізбен туысқаныңызды немесе жолдасыңызды ала жүріңіз.
8.    Ешбір жағдайда бір-біріңізден ажырамаңыздар, бұл туралы алдын ала уағызшыға ескертіңіздер. Егер жетекшілер өз дегенінен қайтпаса, кеткендеріңіз жөн.
9.    Жан саулығы мен тән саулығын сақтау үшін дәстүрлі емес діни бірлестіктердің қатарына қосылардан бұрын өз туысқандарыңыз бен жақындарыңызға зардап тигізетіңізді ойланыңыз.
10.     Миссиялардың, дәстүрлі емес шіркеулердің, діни ұйымдардың қатарына қосылып, жетістік пен тыныштық табамын және өмірлік мақсатыма жетемін деп ойламаңыз.
11.     Сену немесе сенбеу таңдауы тек қана Сіздің еркіңізде, сондықтан шешім қабылдардан бұрын алдымен оның қажеттілігі жайлы ойланыңыз. Ойланып, дұрыс қабылданған шешім Сіздің жан саулығыңызды ғана емес, өміріңізді де сақтауы мүмкін.
12.     Егер қиындықтар туындаса, өз бетіңізбен шешім қабылдай алмасаңыз, біздің Оңалту орталығына хабарласыңыз.

Тоталитарлы ұйымдар, миссиялар және
 шіркеу қызметтерінің негізгі белгілері

-    дәстүрлі діннен және ілімнен бөлек басқа іріткі ұйым мүшелерінің дәріптеуші діни ілім уағызы;
-    басқа діндерді әдейі сынау және сол дінге сенушілерді «құдайдың жазасы» күтіп тұр деп сендіру;
-    іріткі ұйымның бас жетекшісі және уағыздаушысы болып табылатын харизмалық қолбасшысының болуы;
-    іріткі ұйым көсеміне жақын және онда басқару қызметіндегі адамдар тобының болуы;
-    белсенді миссионерлік қызмет, соның ішінде - көшеде сұхбаттасу, үнпарақ тарату, электронды БАҚ бағдарламаларын көрсету;
-    әлеуетті дінге иланушылар қатарына тарту мақсатында көпшілік қатысатын іс-шаралар өткізу;
-    іріткі ұйымға түскен кәмелетке толмағандарға баса назар аудару;
-    қамқорлық көрсету;
-    іріткі ұйымды белгілі бір бағыт бойынша топтарға бөлу;
-    психотехниканы пайдалану;
-    жаңа ұйым мүшелеріне арналған арнайы діни оқу өткізу;
-    жалған діни «кереметтерді» жұрт алдында көрсету үшін жарымжанды немесе психикасы қалыпсыз мүшелерді тарту;
-    мүшелердің физикалық тұрпатын өзгерту үшін, оларға діни аттар қойып және діни дәрежелер беріп, арнайы культтық киім киюлеріне талап қою;
-    қатаң діни тәртіпті сақтау;
-    әлеуметтік қорғалмаған адамдарды ұйым ішіне тарту үшін, оларға қамқорлық пен материалдық қолдау көрсету;
-    ақша төлеуді талап ету, яғни «десятиналық» төлемге отырғызу;
-    әдебиетті тегін және жиі тарату;
-    жастарды қызықтыру үшін діни жиналыстарды өткізуде жаңа әдістерді пайдалану;
-    ұйым кәсіпорындарында ақысыз жұмыс істеу, діни әдебиеттерді сатумен қайыр жинауды талап ету;
-    білімге аса көңіл аудару, өздерінің оқу орталықтарын құру;
-    кітапханаларға, мәдени және білім мекемелеріне әдебиеттерді тегін тапсыру;
-    ұйым ішінде күзету, насихаттау және басқа да міндеттерді шешу үшін арнайы бөлімшелердің болуы;
-    сенушілерді ұйымға қосу мақсатында - балалар және жастар мекемелерін, оңалту орталықтарын, жазғы лагерлер мен бірлестіктер құру.

Іріткі діни ұйымдарда болудың зардаптары

Культке тәуелділіктен құтылғаннан кейін де отбасындағы қолайлы жағдай мен психолог маманның көмегіне қарамастан,  адам өзін әлуеметтік ортадан бөтенсінеді. Мұндай адамның әдеттегі қиындықтары:

•    Жеке ерекшеліктердің бұзылуы
•    Торығу
•    Шешім қабылдаудағы тәуелділіктен туындайтын қиындықтар
•    Өз өмірін бақылаудан және еркінен айрылу
•    Жан жарақатынан кейінгі күйзеліске байланысты
жабырқаушылық
•    Баяу психологиялық даму
•    Табиғи еріктілігінен айрылып, әзіл түсінуден қалу
•    Психологиялық жағдайдың нашарлауы, сонымен қатар галлюцинация –
лардың, үрей мен мазасыздықтың ұстамалары,  бағытынан адасудың, паранойяның, тұлғаның ішкі қайшылықтарының болуы

•    Культтан тыс достық қарым-қатынас орнатуға қабілетсіздік
•    Ұйқының бұзылып, қорқынышты түстер көру
•    Сексуалдық қиындықтар

Іріткі діни ұйымның қатарынан шыққаннан кейін бұрынғы адепт абыржулы күйде болады (ұйымға қайта оралуға себеп болатын жағдай).

Тоталитарлық іріткі діни ұйымның бұрынғы адептісіне жалған діндегі өткізген уақыттан туындаған психологиялық қорқынышқа тәуелсіз шынайы орта мен толыққанды өмірге оралуына жан-жақты көмек көрсету тек оның туысқандары мен жақындарының ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік органдардың және қоғамның да міндеті болып табылады.    

С О Ң Ы Ң Ы З Д А Н   Қ А Л М А Ғ А Н   У А Ғ Ы З Ш Ы Ғ А   О Н  С Ұ Р А Қ

1.    Қашаннан бері топта  мүшесіз?
Алдымен алдыңызда тұрған адамның кім екендігін біліп алғаныңыз маңызды. Топ құрамына енгеніне аз уақыт болған адам болса, оның жауаптары да соншалықты шынайырақ болады. Өз сұрақтарыңызға нақты жауап беруді талап етіңіз.

2.    Сіз мені белгісіз бір ұйымға тартқыңыз келе ме?
Көп жағдайда ол Сіздің өзіне ұнап қалғаныңызды айтып, Сізді бір іс-шараға қатысуға немесе өз білгенімен бөлісуге шақырады. Әңгімені әрі жалғастырасыз ба, әлде сыпайы, бірақ қатаң түрде бас тартасыз ба? Өзіңіз шешіңіз.

3.    Сіздің тобыңызбен байланысы бар басқа ұйымдарды атап беріңіз?
Бұл сұрақты қоя отырып, сізбен әңгімелесуші адамның тоталитарлық ұйымдардың біреуіне қатысын біле аласыз. Мұндай ұйымдардың түгелі дерлік өз жанынан ұйымның мүшесі болуы мүмкін адамдарды шошытып алмас үшін бүркенші ұйымдар құрады.

Сіздің тобыңыздың негізін қалаушысы немесе жоғарғы жетекшісін атаңыз?
Бірден барынша дұрыс жауап алуға тырысыңыз. Сіз жауап естімеуіңіз де мүмкін.

4.    Ұйым басшысының өткен өмірі және алған білімі қандай?
Басшының шынында да сол адам екенін білу маңызды.

5.    Сіздің топ неге сенеді? Мақсатқа жету үшін әртүрлі амалдарды    қолдануды қажет етеді дегенге сенесіз бе? Кейбір жағдайларда адамды алдау дұрыс деп ойлайсыз ба?
Көпшілік жинаушылар өз ұйым ілімін көшеде түсіндіруден бас тартады. Олар Сізді қадала өздеріне шақырады.

6.    Егер сіздің ұйымыңызға кірген жағдайда өз өмірімді қалай өзгертуге тиістімін? Неден бас тартуым керек? Нені құрбан етемін?
Сізге еш талап қойылмайды, бұрынғы өмірлік жолыңызды жалғастырып, алдыңызға қойған талаптарға бөгетсіз жетесіз деп сендіреді. Бұндай жағдайда күмән тудырыңыз.

7.    Өз ұйымыңыздың қызметін даусыз деп ойлайсыз ба? Ұйымыңызға қарсы шыққандар қандай дәлел келтіреді?
    Бұл сұрақ әңгімелесушінің қандай деңгейде мәліметтенгенін немесе ашық және шынайы сұхбатқа дайындығын көрсетеді.

8.    Ұйымның бұрынғы мүшелері туралы Сіз не ойлайсыз? Олардың ұйымнан шығу себептерін білесіз бе? Сіздерге ұйымнан шығып кеткен адамдармен қарым-қатынас жасау рұқсат етіле ме?
    Бұл сұрақ Сізге көп нәрсенің басын ашып береді. Ешбір беделді ұйым бұрынғы мүшелерімен қарым-қатынас жасауға бөгет етпейді.  Іріткі культтерде жағдай басқаша.

9.     Ұйымыңыз бен жоғарғы жетекшіңіздің өзіңізге ұнамайтын үш жағымсыз жағын атаңыз?  
    Ешқашан ешбір іріткі ұйым мүшесі ұйымның осал жақтарын ашып айтпайды. Оларға өз ойларын айтуға, өз ұйымы мен жетекшісін сынауға тыйым салынады.

 

Бекітемін

«СҚО әкімдігінің ДСБ» КММ

«Солтүстік Қазақстан медицина

колледжі» ШЖҚ КМК директоры

                                                            ___________ М. Ахметова

                                                             «___»__________2017 жыл

«Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің

денсаулық сақтау басқармасы» КММ

«Солтүстік Қазақстан медицина колледжі» ШЖҚ КМК

қызметкерлерінің сыбайлас жемқорлыққа

қарсы тәртібінің стандарты

1. «Солтүстік Қазақстан медицина колледжі» ШЖҚ КМК қызметкерлерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәртібінің стандарты (бұдан әрі - Стандарт) «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18 қарашадағы Заңының 10-бабына сәйкес әзірленді және «Солтүстік Қазақстан медицина колледжі» ШЖҚ КМК қызметкерлерінің қызметін ақпараттық - талдау, ұйымдастыру-құқықтық және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыру кезінде туындайтын қоғамдық қатынастар саласындағы сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға бағытталған ұсынымдар жүйесі болып табылады.
2. Стандарт «Солтүстік Қазақстан медицина колледжі» ШЖҚ КМК қызметкерлерінің (бұдан әрі - колледж қызметкерлері) сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұрақты тәртібін қалыптастыруға, сыбайлас жемқорлықтың кез келген көріністеріне төзбеушілікке қол жеткізуге, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық көріністерін қазіргі уақытта анықтауға және олардың жағымсыз салдарларын болдырмауға арналған.
3. Стандарт принциптері:

1) заңдылық;

2) ашықтық;

3) әдептілік;

4) жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау және оларды сыбайлас жемқорлық көріністерінен қорғау;

5) мүдделер қақтығысына жол бермеу.

4. Колледж қызметкерлері лауазымдық өкілеттіктерін орындау кезінде Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктердің және олардың органдарының шешімдерімен байланысты емес.
5. Қазақстан Республикасының қолданыстағы (соның ішінде еңбек, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы) заңнамасы аясында колледж қызметкерлері:

1) жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін іске асыру кезінде:

азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының басымдығы, азаматтар мен ұйымдардың өтініштерін қарау кезінде бюрократтық сөзбұйдаға салу көріністеріне жол бермеу;

азаматтардың құқықтарын іске асырудың және заңды мүдделерін қамтамасыз етудің ең аз мерзімі;

мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің регламенті мен стандартына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету;

қызмет алушыларға тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге мән-жайлар бойынша қандай да бір кемсітусіз тең қол жеткізу;

азаматтың өтінішін қарау мәселені объективті шешуге мүдделі емес деп пайымдауға негіз бар адамға жүктелген жағдайда;

шағым берген немесе оның мүддесі үшін берілген адамға зиян үшін шағым;

шағымда іс-әрекетіне шағым жасалатын лауазымды тұлғаларға өтініштерді жолдау;

азаматтардың келісімінсіз олардың жеке өмірі, жеке және отбасылық құпиясы туралы мәліметтерді жария ету мүмкіндігі;

өтінішке қатысы жоқ азаматтың жеке басы туралы деректердің анықталуы.

2) өз құзыреті шеңберінде басқарушылық және өзге де шешімдерді дайындау және қабылдау кезінде:

Барлық құрылымдық бөлімшелер мен лауазымды адамдардың құзыретін және келісілген жұмысты нақты ажырату;

Лауазымдық өкілеттіктерді орындауға қатысы бар және (немесе) Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзуға бағытталған бұйрықтар мен нұсқауларды шығаруға жол бермеу;

Кадрларды туыстық, жерлестік және жеке берілгендік белгілері бойынша іріктеу мен орналастыру жағдайларына жол бермеу;

Меритократия қағидаттарын сақтау;

Қабылданатын шешімдердің заңдылығы үшін дербес жауапкершілік.

3) нормативтік құқықтық актілердің жобаларын дайындау кезінде: осы актіні қабылдау жөніндегі құзыреті осы актіні қабылдау құзыреті Қазақстан Республикасының заңнамасында тікелей көзделген жағдайларда ғана нормативтік құқықтық актіні қабылдауды қамтамасыз етеді;

азаматтардың құқықтарын іске асыру жөніндегі шешімнің жобасы келісілетін инстанциялардың ең аз саны.

4) күнделікті қызметте:

азаматтық қызметшіге, мемлекетке және оның институттарына қоғамның сенімін сақтайды және нығайтады;

мен сақтаймын! жалпы} - қабылданған моральдық-этикалық нормалар; мемлекеттік биліктің беделін қолдауды және Қазақстан Республикасын кемсітуге бағытталған іс-әрекеттерге жол бермеуді қамтамасыз етеді;

лауазымдық өкілеттіктерді және оларға негізделген беделін жеке, топтық және өзге де қызметтік емес мүдделерге пайдалануға әкеп соғуы мүмкін іс-әрекеттер жасауға жол берілмейді;

өздеріне мәлім болған сыбайлас жемқорлық сияқты құқық бұзушылық жағдайлары туралы басшылықтың және (немесе) Құқық қорғау органдарының назарына дереу жеткізеді;

қажет болған жағдайда мүдделер қақтығысының туындауы, қызметтік міндеттерін атқару кезінде жеке мүдделілігі туралы, сыбайлас жемқорлық тәртібіне көндіру және сыйлықтар алу туралы тікелей басшының назарына жеткізеді;

тартынады! өзара қарым-қатынастың белгіленген тәртібін бұзатын, олардың бейтарап қызметтік шешім қабылдауына ықпал етуі мүмкін заңсыз өтініштері бар әріптестеріне және басшыларға жүгінуден;

қызметтік өкілеттігін орындауға байланысты сыйлықтар қабылдамайды және бермейді;

мүліктік және мүліктік емес игіліктер мен артықшылықтарды алу немесе алу мақсатында таратылуға жатпайтын қызметтік және өзге де ақпаратты пайдаланбайды;

жақын туыстық қатынаста тұрған адамдардың (ата-аналары, жұбайлары, аға-інілері, апа-сіңлілері, балалары) тікелей бағыныстылығына немесе бақылауына байланысты болса, лауазымға тағайындаудан бас тартады;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылда, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды ашуда белсенділік танытады;

орындау үшін алынған өкімнің заңдылығына күмән туралы тікелей басшыға жазбаша нысанда дереу хабарлайды;

жоғары құқықтық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті сақтауды қолдайды;

мүдделер қақтығысының туындау себептері мен жағдайларын, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар мен олардың салдарын жою бойынша тұрақты негізде шаралар қабылдайды;

қызметтік тәртіп пен қызметтік этиканы сақтайды;

басшылыққа қатысты жеке адалдық, лауазымдық мүмкіндіктері есебінен пайда мен артықшылықтарды алуға ұмтылу көріністеріне жол бермейді;

өзінің қызметтік міндеттерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін азаматтық-құқықтық, тәртіптік, әкімшілік, қылмыстық жауаптылыққа тартылады.

2. Басшы:

өзінің мінез-құлқымен әділдік, әділдік, риясыз, жеке адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне құрметпен қарау үлгісі болып табылады;

жеке-дара басқару қызметі арқылы басшылықты жүзеге асырады және қабылданатын шешімдердің заңдылығы үшін дербес жауапты болады;

бағыныштылардан олардың лауазымдық өкілеттіктерінің шеңберінен шығатын тапсырмаларды орындауды талап етпейді;

бағынышты қызметкердің өзінің қызметтік міндеттерін орындау барысында туындаған мүдделер қақтығысын реттеу жөнінде толық шараларды уақтылы қабылдайды;

сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою жөнінде толық шаралар қабылдайды;

бағыныштыларымен құмар ойындарға қатысудан бас тартады;

оларға бағынышты қызметкерлер арасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы жұмыстың жай-күйіне және олардың сыбайлас жемқорлық сияқты құқық бұзушылықтар жасауына жол бермеуге дербес жауапты болады.